Herbata – podróż dookoła globu i aromaterapeutyczne wytchnienie przy imbryku

Na jaki napar masz dzisiaj ochotę? Hardy czaj, eteryczną białą herbatę, słodycz z samowaru czy ceremonię herbacianą godną cesarzowej? Zaparz swoje ulubione liście, poczuj się jak w tradycyjnej herbaciarni, pomyśl o niesamowitej mocy i różnorodności napoju, który zauroczył cały świat. 

W tym artykule przeczytasz:

• o rytuałach związanych z herbatą
• o tradycjach parzenia i historii stosowania naparu herbacianego
• o rozmaitych gatunkach herbaty, przekąskach i rytuałach towarzyskich
• jak zielona herbata wpływa na zdrowie i pielęgnację skóry
• o wykorzystaniu zielonej herbaty w TCM
• jak ekstrakt z zielonej herbaty działa w ekologicznych kosmetykach Laboratorium FEMI
• jak pachnie tradycyjna herbaciarnia
• jak przygotować inhalację aromaterapeutyczną i co czytać przy filiżance ulubionego naparu.

Celebrowanie herbacianego rytuału

Polskie słowo herbata to kompilacja: herba – oznaczającego zioło oraz thea – które jest formą zlatynizowaną wyrazu chińskiego nazywającego roślinę. Po łacinie herbaty nazywamy zbiorczo rodzajem Camellia. Już na poziomie języka jest i pięknie, i różnorodnie. Słowa gładzą delikatnie, tak jak napar obezwładnia smakiem i skupieniem. Bo nawet herbata spożywana w biegu, w ulicznym korku, podczas spaceru, na język z każdym łykiem przynosi chwilę wytchnienia, przyjemności i wyjątkowości. Przecież herbatę się pija, by zapomnieć o hałasie świata, jak to mówił T'ien Yiheng.

Herbata jest dobra, smaczna, tradycyjna, wytworna. Chociaż na sekundę, dwie wyrywa z codzienności. A jeśli napar herbaciany już spowszedniał w twojej świadomości, pomyśl o wielowiekowej tradycji przyrządzania i poczytaj, jak ponownie powrócić do rytuału. Danuta Szaflarska w przepięknym filmie Doroty Kędzierzawskiej „Pora umierać” oburzała się na herbatę podaną nie w filiżance. Herbata to napój godny filiżanki i celebracji!

Z filiżanką herbaty dookoła świata – sposoby przyrządzania i karuzela smaków

Po kilkugodzinnym spacerze w lesie zaparz earl grey z miodem, cytryną. Obok podaj wiśniowe konfitury, gęste – esencję słonecznego sadu. By powspominać wakacje w Tybecie, dopraw herbatę solą i masłem, a te marokańskie pocztówki z pamięci ocuć w szklankach listkiem świeżej mięty.

Herbata może być deserem! Zwłaszcza jeśli podasz ją ze śmietanką lub mlekiem. Możesz spijać ją o 17.00, zgodnie z czasem londyńskiej etykiety, na rozbudzenie zamiast kawy, do lektury na ukołysanie przed snem.

Herbata tradycyjnie sprzyjała spotkaniom towarzyskim. Rosyjskie samowary stały jak gorące serca w centrum salonowych wydarzeń, a obok nich kopczyki z cukrem czy konfitury. Przy nich debatowano, goszczono się, romansowano. Herbaty nie wypadało odmówić, ale też i nie sposób! Zanim herbata przeistoczyła się w bawarkę, pretekst kawiarniany lub wersję bostońską, najpierw ugruntowały się rytuały jej parzenia w Chinach i Japonii.

Zamiast czarnej sięgnij po Pu-erh, czerwoną wersję herbaty, która poddawana jest tylko częściowej, bardzo krótkiej fermentacji. Rytuał jej parzenia wymaga misy trzech sfer, a każda z części symbolizuje sferę, która stworzyła herbatę. Mianowicie: pokrywka to niebo, spodek – ziemia, a miska to ludzkość. To naczynie nazywa się gaiwan. Oprócz tej mistycznej i zarazem prostej formy czarki z przykrywką potrzebujesz też czarek do picia herbaty. 

Smaki rozmaitych odmian i przekąski do herbaty

Herbaty – czy to czarne, zielone, czerwone czy białe – wzbogaca się według kaprysów podniebienia. Odmiany są urozmaicane suszonymi płatkami kwiatów, ziół, skórek cytrusów. Może filiżankę czarnej z różą? Rozsmakuj się w wersjach purystycznych – bez dodatków oraz sprawdzaj, co podkręci smak danego gatunku. Może imbir do Pu-erh? Goździki w zielonej gunpowder? Hibiskus w wersji sproszkowanej do matchy? Pomyśl o konwencji i tradycji, przełam je swoim apetytem i eksperymentem. Twój imbryk, twoje przepisy!

Five o’clock wybija na podwieczorek! Do czarnej herbaty podamy daktyle i kostki czarnej czekolady, do białej – matę do medytacji, do czerwonej plasterki pomarańczy, a herbata żółta jest dla cesarza.

Herbata biała to odmiana niezwykła, przygotowana z selekcji delikatnych listków, jeszcze nie w pełni rozwiniętych, zbieranych wczesną wiosną. Rześkość i nieśmiałość jest wyczuwalna w filiżance naparu.

Japonia natomiast skodyfikowała nawet herbatę! Ceremonia chanoyu w dosłownym tłumaczeniu oznacza gorącą wodę na herbatę. Rytuał składa się z dwóch części: przygotowania i spożywania, a rangą przypomina wręcz modlitwę. Buddyjskie skupienie i celebracja opowiada o pięknie spotkania przy herbacie, o kontemplacji (dzisiejszym mindfulness), o pięknie w detalach i prostocie. Ważni są też uczestnicy ceremonii. 

Gości można zaprosić na herbatkę angielską lub japońską, można też wybrać się w tureckie rejony! Çay zaparza się w podwójnym dzbanku, również w rytuale, jest jednak przy takim naczyniu bardziej gwarno niż przy japońskim stoliku bez krzeseł. Skupienie zastąp cukrem (dla ceremonii można sobie raz na cukier pozwolić), a czarki tulipanowymi szklankami. Aromaty i nęcący rozgardziasz stambulskich uliczek porwą cię w kolejne opowieści. Herbata stała się wszak obywatelką świata. Podróż herbaciana współcześnie może nie konkuruje z przygodami z Jedwabnego Szlaku, jednak zachowuje jego smaki, wonie i bogactwo.

Sekrety zielonej herbaty

Herbata (Camellia sinensis L.) jest rośliną wiecznie zieloną, pochodzącą z Chin, Północnej Birmy i Indii. Obecnie uprawiana jest w wielu krajach, w tym w Japonii, Gruzji, Portugalii czy na Sycylii. Kwitnie od września do grudnia, jej kwiaty mają kolor biały do jasnoróżowego. Jest rośliną obcopylną, co oznacza, że lepiej rozwija się po zapyleniu nie własnym, lecz obcym pyłkiem. Ten czynnik powoduje powstawanie wielu mieszańców rośliny. Zbiór herbaty odbywa się ręcznie. Zbiera się wyłącznie młode, nierozwinięte liście, a także końcówki nierozwiniętych pączków (pekoe) i pierwsze młode listki. W celu uniknięcia fermentacji tuż po zbiorze liście herbaty umieszczane są we wrzącej wodzie, by zatrzymać aktywność oksydazy polifenolowej, enzymu rozkładającego chlorofil nadający zielony kolor liściom.

Podstawowymi składnikami aktywnymi herbaty są polifenole i metyloksantyny. Zawartość polifenoli z liściach herbaty zależy od miejsca uprawy. Najważniejszymi polifenolami są katechiny takie jak galusan epigallokatechiny, (-)-galusan epikatechiny, (-)-epigallokatechina, (-)-epikatechina, (+)-katechina.

Metyloksantyny – takie jak kofeina, teoflina czy teobromina – występują w różnych proporcjach w zależności od gatunku herbaty.

Historia uprawy i picia herbaty sięga w Chinach ponad 5000 lat. W traktacie medycznym z czasów dynastii Tang (powstałej w 618 roku) głoszono, że „Herbata leczy każdą chorobę”*. Po raz pierwszy przywieziona była do Europy w XVII w celu leczenia malarii. Dopiero z czasem została uznana jako codzienny napój.

Współcześnie zielona herbata też kojarzy się ze zdrowiem, długowiecznością, odchudzaniem, regulowaniem poziomu cholesterolu i glukozy, jasnością umysłu i dobrą kondycją całego organizmu. Jest pita w pośpiechu, inni ją celebrują, towarzyszy ceremoniom sakralnym.

W TCM zwana jest Lu Cha. Wpływa na meridiany śledziony, nerek, serca i wątroby. Ma smak gorzki i słodki. Posiada działanie wychładzające, oczyszcza gorąco, pomaga usuwać toksyny, rozpuszcza nadmiar śluzu, gasi pragnienie, działa moczopędnie, poprawia koncentrację i rozjaśnia umysł.

Zielona herbata w pielęgnacji skóry i w kosmetykach ekologicznych Laboratorium FEMI

Mimo różnorodnego rodzaju trendów i mody zielona herbata zajmuje niezmiennie istotne miejsce we współczesnej kosmetologii. Ekstrakty ekologiczne z zielonej herbaty są niezwykle korzystne dla skóry. Nadają się do pielęgnacji każdego typu skóry, szczególnie dla wrażliwej i podrażnionej. Działają przeciwstarzeniowo, przeciwzapalnie, przeciwrodnikowo – jednym słowem: odmładzają.

Zastosowany w kosmetykach FEMI ekstrakt z zielonej herbaty zawiera polifenole o działaniu antyrodnikowym. Za działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, fotoochronne głównie jest odpowiedzialny galusan epigallokatechiny**.

Niezwykle ważnym aspektem ekologicznego ekstraktu z zielonej herbaty jest hamowanie działania metaloproteinazy, zwłaszcza kolagenazy, odpowiadających za degradację składników strukturalnych skóry. Metyloksantyny poprawiają mikrokrążenie, co sprzyja odmłodzeniu i lepszemu odżywieniu skóry.

Naszym wszechstronnym przykładem dobroczynnego działania ekstraktu z zielonej herbaty w synergistycznym połączeniu receptury jest Krem odżywczy ROSE na dzień, który:

• głęboko nawilża
• uelastycznia skórę
• odżywia
• wzmacnia
• redukuje naczynka
• rozświetla skórę.

Ekologiczny ekstrakt z zielonej herbaty stosowany w pielęgnacji ciała wspomaga terapie odchudzające oraz antycellulitowe. Oczywiście w tym przypadku nie możemy nie wspomnieć o zdrowym stylu życia, diecie i ćwiczeniach. Krem ujędrniający do ciała FITNESS posiada w swoim składzie ekstrakty z: owoców goji, zielonej herbaty, liści rozmarynu, sok z czarnej bażyny. To koktajl energii i odżywienia! Krem ma właściwości:

• ujędrniające
• niwelujące rozstępy i redukujące cellulit
• stymulujące procesy naturalnej regeneracji
• poprawiające sprężystość i elastyczność skóry.

Inhalacja aromaterapeutyczna do rytuału picia herbaty

Zaparz zieloną herbatę z owocami goji: tradycyjnie uważa się, że to wzmocni twoje siły obronne.

Zróbmy teraz ćwiczenie dla głowy i pamięci węchu. Z jakim zapachem kojarzy ci się herbaciarnia? Zamknij oczy, a przed tobą namaluje się woń Olejku eterycznego cyprysowego, cedrowego i mandarynkowego. Dodaj je do kominka aromaterapeutycznego, inhaluj herbaciany dobrostan!
Oto przepis:

Olejek eteryczny cedru atlaskiego 3 krople
Olejku eteryczny cyprysowy 3 krople
Olejek eteryczny mandarynkowy 5 kropli.

Tak pachną drewniane półki i cytrusy zasuszone w torebkach z liśćmi układającymi się jak mozaiki w pudełeczkach i słoikach, misternie dobrane dodatki ziół, galanteria smaków, rozkoszna drogeria aromatów podanych na tacy, w imbrykach, dzbankach, filiżankach. Jest dostatnio, buzująco, a jednocześnie cicho i doznajesz tego wszystkiego w skupieniu. Herbata czaruje.

Biblioteczka FEMI poleca w tym stanie esej „Księgę herbaty” Okakury Kakuzō. Książka w wydaniu polskim jest przepięknie zaprojektowana! Kolejny smaczek! Od zawsze ceremonie herbaciane łączyły się z przedmiotami wytwornymi, piękną ceramiką, naczyniami jedynymi w swoim rodzaju. A może zapiszesz się na zajęcia ceramiczne i pracę z gliną? To fantastyczny materiał, przypomina o naszym kontakcie z ziemią, tworzywo zespalające, organiczne. Stworzenie własnego herbacianego rytuału – od naczyń począwszy – to wyzwanie tego roku! Potestuj smaki, uważność, poczytaj o kulturze krajów, skąd herbata pochodzi. Jest jeszcze Tajwan, są Indie, Wietnam, Indonezja. Zaplanuj przekąski, spotkanie, skupienie, lektury. Herbata zwykle bywa w tle, potrafi spowszednieć. W FEMI codziennie raczymy się celebracjami, zachęcamy więc, by dzbanek herbaty postawić w centrum stołu. To sama radość i litry przyjemności!

Do herbacianych celebracji z Laboratorium FEMI potrzebujesz:

• kominek aromaterapeutyczny
• Olejek eteryczny cedru atlaskiego
• Olejku eteryczny cyprysowy
• Olejek eteryczny mandarynkowy
• Krem ujędrniający do ciała FITNESS 
• Krem odżywczy ROSE na dzień.

 

* Tao Chińskiej herbaty. Przewodnik Praktyczny i Kulturalny, Ling Yun

** Effect of emulsification on the skin permeation and UV protection of catechin, 

Sachie Yoshino 1 , Tomoaki Mitoma, Keiko Tsuruta, Hiroaki Todo, Kenji Sugibayashi <https://www.researchgate.net/publication/236613336_Effect_of_emulsification_on_the_skin_permeation_and_UV_protection_of_catechin>

Powyższe informacje mają charakter edukacyjny. Nie są to porady medyczne. W razie jakichkolwiek wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.